نفقه و مهریه در طلاق از طرف زن
مطالبه مهریه، نفقه گذشته و عده، اجرتالمثل و تنصیف اموال در طلاق از طرف زن
وقتی تصمیم به پایان زندگی مشترک از طرف زن گرفته میشود، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها حقوق مالی و تأمین آینده است. نفقه و مهریه در طلاق از طرف زن، دو موضوع کلیدی هستند که شناخت دقیق آنها میتواند مسیر حقوقی این فرآیند را برای زنان روشن‌تر و مطمئن‌تر کند. نفقه به معنای تأمین هزینه‌های ضروری زندگی مشترک است که معمولاً پس از طلاق از طرف زن محدودیت‌هایی دارد، اما مهریه به عنوان حق قانونی زن، در هر شرایطی قابل مطالبه است و نقش مهمی در حمایت مالی او ایفا میکند.
در این مقاله به بررسی دقیق تفاوت‌ها و شرایط پرداخت نفقه و مهریه در طلاق از طرف زن می‌پردازیم؛ از جمله اینکه چگونه و تحت چه شرایطی نفقه ادامه می‌یابد یا قطع میشود، و مهریه چگونه و با چه مقرراتی قابل دریافت است. همچنین نکات حقوقی مهم و مراحل قانونی درخواست طلاق از طرف زن و تأثیر آن بر حقوق مالی او را مرور خواهیم کرد. اگر در مسیر طلاق قرار دارید یا می‌خواهید با حقوق مالی خود در این شرایط آشنا شوید، این مطلب راهنمای جامع و کاربردی برای شماست.
فهرست مطالب
تعریف و تمایز نفقه و مهریه در طلاق از طرف زن
در حقوق خانواده ایران، «نفقه» و «مهریه» دو مفهوم جداگانه و اساسی هستند که در طلاق از طرف زن نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. نفقه به هزینه‌های ضروری زندگی مشترک اشاره دارد که مرد موظف به پرداخت آن است، مانند مسکن، خوراک، پوشاک و درمان همسر خود. این حق در طول زندگی مشترک و در موارد خاص پس از طلاق برقرار است. در مقابل، مهریه مالی است که در هنگام عقد ازدواج به زن واگذار میشود و مالکیت آن بلافاصله به زن منتقل می‌گردد. مهریه حق قانونی زن است که در هر زمانی میتواند آن را مطالبه کند و در طلاق از طرف زن نیز این حق محفوظ است.
نکته مهم این است که در طلاق از طرف زن، نفقه پس از جدایی معمولاً قطع میشود مگر شرایط خاصی مانند طلاق رجعی یا بارداری زن وجود داشته باشد. اما مهریه همچنان قابل مطالبه است و میتواند به صورت یکجا یا اقساط پرداخت شود. برای مثال، زن پس از طلاق توافقی یا غیرتوافقی که درخواست آن را داده است، میتواند مهریه خود را تا سقف ۱۱۰ سکه طلا مطالبه نماید که بر اساس قانون جدید سال ۱۴۰۴ تعیین شده است.
شرایط قانونی دریافت مهریه در طلاق از طرف زن
زن برای درخواست طلاق از طرف خود باید دلایل موجهی ارائه دهد که در قانون مدنی ایران به چند دسته تقسیم شده است. این دلایل شامل مواردی چون عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، ترک زندگی مشترک بدون دلیل موجه، جنون یا سوء رفتار مداوم مرد، عقیم بودن شوهر و ناتوانی در باروری پس از پنج سال زندگی مشترک است. در صورت اثبات این موارد در دادگاه، زن میتواند طلاق را از طرف خود درخواست کند و همزمان مهریه خود را نیز مطالبه نماید.
قانون جدید طلاق از طرف زن مصوب سال ۱۴۰۳، روند رسیدگی به این درخواست‌ها را تسهیل کرده است. زن برای این کار باید مدارکی مانند اصل سند ازدواج، کارت ملی، دلایل اثبات طلاق و مدارک مربوط به وضعیت شوهر را به دادگاه ارائه دهد. علاوه بر این، در صورت توافق نرسیدن زوجین، دادگاه بر اساس مدارک موجود حکم طلاق را صادر میکند و مهریه زن را نیز طبق قانون تعیین می‌نماید.
نفقه در طلاق از طرف زن: شرایط و محدودیت‌ها
از نظر قانونی، پرداخت نفقه پس از طلاق از طرف زن محدودیت‌هایی دارد. در صورتی که طلاق رجعی باشد، مرد تا پایان مدت عده موظف به پرداخت نفقه است. همچنین اگر زن باردار باشد، نفقه تا زمان زایمان برقرار است. اما در طلاق بائن، پرداخت نفقه پس از جدایی قطع میشود؛ مگر اینکه زن در دوران عقد یا قبل از شروع زندگی مشترک باشد که نفقه تعلق نمی‌گیرد.
برای مثال، اگر زنی به دلیل عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر درخواست طلاق کند و دادگاه این موضوع را تأیید نماید، مهریه به عنوان جبران مالی به او تعلق میگیرد ولی نفقه پس از طلاق فقط در شرایط خاصی که گفته شد، پرداخت میشود. همچنین، زن در طول زندگی مشترک باید تمکین کند تا مستحق نفقه باشد؛ در غیر این صورت نفقه او قطع خواهد شد.
مهریه در طلاق از طرف زن: نحوه پرداخت و حقوق مالی
مهریه یکی از حقوق مالی مهم زن در طلاق است که حتی اگر درخواست طلاق از طرف زن باشد، این حق محفوظ می‌ماند. بر اساس قانون جدید، مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه طلا شامل حال زن میشود. در صورت عدم توانایی شوهر در پرداخت یکجا، زن میتواند درخواست پرداخت اقساطی مهریه را مطرح کند که دادگاه بر اساس وضعیت مالی مرد و مستندات موجود، این اقساط را تصویب میکند.
انواع طلاق از طرف زن شامل طلاق با مهریه، طلاق بدون مهریه و طلاق خلع است که در طلاق خلع زن مهریه خود را به مرد می‌بخشد تا طلاق انجام شود. این انتخاب به توافق طرفین بستگی دارد و در دادگاه ثبت میشود. همچنین زن میتواند اجرتالمثل ایام زوجیت را نیز درخواست کند که مبلغی است متناسب با کارهایی که در طول زندگی مشترک انجام داده و شرعاً وظیفه‌اش نبوده است.
مراحل حقوقی درخواست طلاق از طرف زن و پرداخت نفقه و مهریه
اولین گام برای درخواست طلاق از طرف زن مراجعه به مشاوره خانوادگی و سپس وکیل متخصص در امور خانواده است. وکیل با بررسی مدارک و دلایل، پرونده را در دادگاه ثبت میکند. در این مرحله، زن باید مدارک لازم مانند سند ازدواج، شناسنامه، مدارک اثبات دلایل طلاق و مدارک پزشکی یا روانشناسی را ارائه دهد. پس از تشکیل پرونده، دادگاه به بررسی دلایل و وضعیت مالی مرد می‌پردازد.
در صورت صدور حکم طلاق، دادگاه میزان مهریه و نحوه پرداخت آن، همچنین وضعیت نفقه را تعیین میکند. اگر مرد توانایی پرداخت کل مهریه را نداشته باشد، میتواند درخواست تقسیط مهریه نماید. زن نیز میتواند به حکم دادگاه اعتراض کند و موضوع به دادگاه تجدیدنظر ارسال شود. پس از قطعی شدن حکم، صیغه طلاق اجرا و ثبت رسمی میشود.
حقوق مالی زن در طلاق از طرف مرد و مقایسه با طلاق از طرف زن
در طلاق از طرف مرد، زن حقوق مالی متعددی دارد که شامل مهریه، نفقه، اجرتالمثل، نحله و شرط تنصیف اموال میشود. مرد موظف است علاوه بر مهریه، نفقه زن را تا پایان عده پرداخت کند. همچنین اگر در عقدنامه شرط تنصیف دارایی ثبت شده باشد و طلاق بدون تقصیر زن باشد، مرد باید نصف دارایی مشترک را به زن منتقل کند.
اما در طلاق از طرف زن، نفقه پس از جدایی معمولاً قطع میشود مگر شرایط خاصی وجود داشته باشد و مهریه به عنوان مهم‌ترین حق مالی زن باقی می‌ماند. زن در صورت اثبات عسر و حرج یا شروط ضمن عقد میتواند طلاق را درخواست و مهریه خود را مطالبه کند اما معمولاً نفقه پس از طلاق به او تعلق نمی‌گیرد.
نکات کاربردی و توصیه‌های حقوقی برای زنان متقاضی طلاق
زنان متقاضی طلاق از طرف خود توصیه میشود قبل از اقدام به طلاق، حتماً با وکیل متخصص مشورت کنند تا مراحل قانونی به درستی طی شود و حقوق مالی آنها حفظ گردد. جمع‌آوری مدارک مستند برای اثبات دلایل طلاق بسیار مهم است و میتواند روند صدور حکم را تسریع کند.
همچنین در صورت عدم توانایی شوهر در پرداخت مهریه، درخواست تقسیط کردن مهریه و تعیین اقساط از طریق دادگاه بهترین راهکار است. زنان باید بدانند که نفقه پس از طلاق محدودیت‌های خاص خود را دارد و بهتر است در صورت امکان، توافقات مالی خود را پیش از طلاق تنظیم نمایند.
در نهایت، آگاهی از تفاوت‌های حقوقی نفقه و مهریه و شرایط قانونی طلاق از طرف زن میتواند به حفظ حقوق مالی و جلوگیری از مشکلات بعدی کمک کند. استفاده از خدمات وکلای متخصص و مشاوره‌های حقوقی میتواند این مسیر را هموارتر سازد.
سوالات متداول درباره نفقه و مهریه در طلاق از طرف زن
طلاق از طرف زن، که معمولاً به آن “طلاق به درخواست زوجه” گفته میشود، شرایط و پیچیدگی‌های خاص خود را از نظر حقوق مالی زن، به ویژه نفقه و مهریه، دارد. در ادامه به برخی از سوالات متداول در این زمینه پاسخ داده شده است:
1. آیا در طلاق از طرف زن، مهریه به زن تعلق میگیرد؟
بله، مهریه حق مالی زن است و در هر نوع طلاق، حتی اگر طلاق به درخواست زن باشد، به او تعلق میگیرد. مگر اینکه زن در عقد ازدواج یا در زمان طلاق، تمام یا بخشی از مهریه خود را به صورت قانونی بذل (بخشش) کرده باشد. در طلاق از طرف زن، دریافت مهریه کاملاً مجزا از دلایل طلاق است و زن میتواند همزمان با درخواست طلاق یا پیش از آن، برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.
2. آیا در طلاق از طرف زن، نفقه ایام گذشته (معوقه) به زن تعلق میگیرد؟
بله، نفقه ایام گذشته (نفقه معوقه) به زن تعلق میگیرد. اگر زن در گذشته، با وجود تمکین از شوهر، نفقهای دریافت نکرده باشد، میتواند آن را مطالبه کند. حتی اگر طلاق به درخواست زن باشد، این حق او باقی است. زن باید عدم دریافت نفقه را اثبات کند که معمولاً با شهادت شهود یا استعلام از حسابهای بانکی قابل انجام است.
3. آیا در طلاق از طرف زن، نفقه ایام عده به زن تعلق میگیرد؟
بله، در طلاق از طرف زن نیز نفقه ایام عده به زن تعلق میگیرد. نفقه ایام عده، نفقهای است که مرد مکلف است در طول مدت عده طلاق به زن پرداخت کند. این نفقه، حتی اگر زن خودش درخواست طلاق داده باشد، به او پرداخت میشود، مگر در موارد خاصی مانند طلاق خلع یا مبارات که زن تمام یا قسمتی از مهریه خود را برای طلاق بذل کرده و ناشزه نباشد.
4. نحوه مطالبه مهریه در طلاق از طرف زن چگونه است؟
زن میتواند مهریه خود را به دو روش کلی مطالبه کند:
- از طریق اجرای ثبت: اگر مهریه در سند ازدواج عندالمطالبه باشد، زن میتواند با مراجعه به دفترخانهای که عقد در آن ثبت شده، تقاضای صدور اجرائیه کند.
- از طریق دادگاه خانواده: زن میتواند با تقدیم دادخواست به دادگاه خانواده، مطالبه مهریه کند. این روش معمولاً زمانی استفاده میشود که مهریه عندالاستطاعه باشد یا زن بخواهد همزمان با مهریه، سایر حقوق مالی خود را نیز مطالبه کند.
5. نفقه زن در طلاق از طرف زن بر چه اساسی تعیین میشود؟
نفقه بر اساس شأن زن، نیازهای او، عرف جامعه و توانایی مالی مرد تعیین میشود. در صورتی که زوجین بر سر میزان نفقه توافق نکنند، دادگاه با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری، میزان نفقه را تعیین خواهد کرد. حتی اگر زن درخواست طلاق داده باشد، معیار تعیین نفقه تغییر نمیکند.
6. آیا در طلاق از طرف زن، اجرتالمثل ایام زوجیت و نحله به زن تعلق میگیرد؟
اجرتالمثل ایام زوجیت: بله، در صورتی که زن در طول زندگی مشترک کارهایی را انجام داده باشد که شرعاً بر عهده او نبوده (مثل خانهداری، بچهداری بدون قصد تبرع)، میتواند اجرتالمثل آن کارها را مطالبه کند. این حق در طلاق از طرف زن نیز وجود دارد. نحله: نحله مبلغی است که در صورت عدم تعلق اجرتالمثل به زن و بنا بر تشخیص قاضی، به عنوان هدیهای از طرف مرد به زن پرداخت میشود. تعلق نحله در طلاق از طرف زن نیز امکانپذیر است، اما کمتر رایج است و بیشتر در طلاق از طرف مرد مصداق پیدا میکند.
7. آیا در طلاق از طرف زن، تنصیف اموال به زن تعلق میگیرد؟
تنصیف اموال یا تقسیم دارایی مشترک (نصف دارایی حاصل از زندگی مشترک) فقط در صورتی به زن تعلق میگیرد که طلاق به درخواست مرد باشد و شرط تنصیف در عقدنامه امضا شده باشد و زن نیز تقاضای طلاق نکرده باشد یا تخلف از وظایف زناشویی نداشته باشد. بنابراین، در طلاق از طرف زن، اصل بر عدم تعلق تنصیف اموال است. مگر اینکه در موارد خاص، شرایط استثنایی و توافقی بین زوجین وجود داشته باشد.
