پرداخت مهریه یکی از موضوعات حساس و پرچالش در فرآیند طلاق است که اغلب مردان هنگام تصمیم به طلاق با آن روبرو می‌شوند. وقتی طلاق از طرف مرد صورت می‌گیرد، سوالات زیادی درباره تکالیف مالی او پیش می‌آید: مرد چگونه باید مهریه را پرداخت کند؟ آیا امکان تقسیط مهریه وجود دارد؟ و شرایط قانونی این پرداخت‌ها چگونه است؟ در واقع، مهریه حق مالی زن است که حتی در صورت درخواست طلاق از سوی مرد، باید به آن پایبند باشد. اهمیت آگاهی از قوانین مرتبط با پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد، به ویژه برای حفظ حقوق زن و جلوگیری از مشکلات قضایی، غیرقابل انکار است.
بیشتر بخوانید:
رجوع مرد بعد از طلاق از جانب خودش
حضانت فرزندان در طلاق از طرف مرد
در این مقاله به بررسی دقیق شرایط قانونی پرداخت مهریه در طلاق مردانه، مراحل رسیدگی دادگاه، امکان تقسیط مهریه، و مسئولیت‌های مرد در این زمینه خواهیم پرداخت. همچنین نکات کاربردی برای مردانی که قصد طلاق دارند، تاثیر وضعیت مالی و حقوق زن در این فرآیند و تفاوت‌های مهم پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد و زن مورد بحث قرار می‌گیرد. اگر می‌خواهید با حقوق و تکالیف مالی خود در این شرایط آشنا شوید و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
فهرست مطالب
شرایط قانونی پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد به‌عنوان یکی از حقوق مالی زن به‌صراحت مورد تاکید قرار گرفته است. طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد حق دارد هر زمان که بخواهد درخواست طلاق را به دادگاه ارائه نماید، اما ملزم است حقوق مالی زوجه از جمله مهریه را مطابق قانون پرداخت کند. در واقع، درخواست طلاق از طرف مرد به معنای لغو حق زن در دریافت مهریه نیست و مرد باید تمام یا بخشی از مهریه را بر اساس شرایط مالی خود به زن پرداخت نماید.
اگر مرد توان مالی پرداخت مهریه به صورت یک‌جا را نداشته باشد، طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده، دادگاه پس از بررسی وضعیت مالی مرد، نسبت به تقسیط مهریه اقدام می‌کند. بنابراین، پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد میتواند به صورت نقد یا اقساطی باشد، مشروط بر اینکه مرد مدارک لازم برای اثبات اعسار خود را ارائه دهد و دادگاه اعسار او را تایید نماید.
مراحل رسیدگی به مهریه در طلاق مردانه
زمانی که مرد دادخواست طلاق را به دادگاه ارائه می‌کند، دادگاه موظف است ضمن صدور حکم طلاق، تکلیف حقوق مالی زن را از جمله مهریه مشخص کند. اگر زن پیش‌تر نسبت به مطالبه مهریه اقدام نکرده باشد، مرد میتواند با درخواست اعسار از پرداخت مهریه در همان دادگاهی که طلاق را مطرح کرده است، تقاضای تقسیط مهریه را ارائه نماید.
پس از ثبت درخواست اعسار، دادگاه با بررسی مدارک مالی مرد و استماع شهادت شهود و اظهارات زن، تصمیم نهایی را در خصوص نحوه پرداخت مهریه می‌گیرد. در صورتی که مرد مالی برای پرداخت مهریه نداشته باشد، دادگاه مهریه را به صورت قسطی تعیین می‌کند. اما در صورت تمکن مالی مرد، پرداخت مهریه باید به صورت کامل و در مهلت مقرر انجام شود.
تقسیط مهریه در طلاق از طرف مرد و شرایط آن
یکی از مهم‌ترین نکات در پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد، امکان تقسیط مهریه است. مرد میتواند در صورت ناتوانی مالی، درخواست تقسیط مهریه را به دادگاه ارائه دهد. شرایط اصلی برای تقسیط مهریه عبارتند از:
- ارائه مدارک معتبر مبنی بر ناتوانی مالی مرد در پرداخت یکجای مهریه؛
- بررسی وضعیت مالی مرد توسط دادگاه و استماع شهادت شهود؛
- عدم ارائه شواهد غیر معتبر یا مدارک جعلی توسط مرد، چرا که در صورت کشف جعل یا گمراه‌سازی دادگاه تقسیط را لغو کرده و مرد ملزم به پرداخت کامل مهریه خواهد شد.
لازم به ذکر است که اگر مرد بیش از سه قسط مهریه را پرداخت نکند، شرایط تقسیط از بین رفته و زن میتواند درخواست پرداخت کامل مهریه را داشته باشد. همچنین در صورتی که مهریه کمتر از ۱۱۰ سکه بهار آزادی باشد و مرد اقساط را پرداخت نکند، زن میتواند حکم جلب او را بگیرد.
تفاوت پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد و زن
پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد و زن از نظر قانون تفاوت‌هایی دارد. در طلاق از طرف زن، معمولاً مهریه باید به صورت کامل پرداخت شود مگر اینکه زن دلیل موجهی مانند خیانت مرد را اثبات کند که در این صورت ممکن است مهریه کاهش یابد یا بخش‌هایی از آن پرداخت نشود. اما در طلاق از طرف مرد، مهریه به‌عنوان حق مسلم زن شناخته شده و حتی در صورت مخالفت زن با طلاق، مرد موظف است مهریه را پرداخت کند.
برای مثال، اگر مرد به دلایل موجه مانند توان مالی پایین درخواست طلاق دهد، دادگاه با استماع دلایل و مدارک، مهریه را به صورت قسطی تعیین می‌کند. در حالی که در طلاق به درخواست زن، پرداخت مهریه معمولاً به صورت یک‌جا و کامل صورت می‌گیرد.
مجازات عدم پرداخت اقساط مهریه در طلاق از طرف مرد
یکی از دغدغه‌های مردان پس از طلاق، عواقب عدم پرداخت اقساط مهریه است. در صورتی که مرد اقساط مهریه را پرداخت نکند، زن میتواند با مراجعه به دادگاه درخواست توقیف اموال مرد را داشته باشد. البته توقیف اموال فقط شامل اموالی می‌شود که جزء مستثنیات دین نباشد؛ به عبارت دیگر، اموال ضروری زندگی مرد قابل توقیف نیست.
همچنین اگر مرد بیش از سه قسط مهریه را پرداخت نکند، و نتواند دلیل موجهی ارائه دهد، شرایط تقسیط فسخ شده و زن میتواند درخواست پرداخت کامل مهریه را داشته باشد. در این صورت، احتمال جلب مرد نیز وجود دارد. این مقررات باعث شده است که مردان برای رعایت تعهدات مالی خود پس از طلاق از طرف مرد انگیزه بیشتری داشته باشند تا از مشکلات قضایی و مالی جلوگیری کنند.
نکات کاربردی برای مردان در پرداخت مهریه پس از طلاق
برای مردانی که در فرآیند طلاق قرار دارند و درخواست طلاق از طرف مرد را ارائه کرده‌اند، رعایت چند نکته میتواند کمک‌کننده باشد:
- قبل از ارائه دادخواست طلاق، وضعیت مالی خود را به‌دقت بررسی کرده و مدارک کافی برای درخواست اعسار و تقسیط مهریه آماده کنند.
- در صورت امکان، با همسر خود برای تعیین نحوه پرداخت مهریه به توافق برسند تا از طولانی شدن روند قضایی جلوگیری شود.
- در صورت عدم توان پرداخت یکجای مهریه، حتماً درخواست رسمی اعسار را به دادگاه ارائه دهند تا مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود.
- توجه داشته باشند که ارائه مدارک جعلی یا نادرست میتواند منجر به رد درخواست تقسیط و مجازات‌های قانونی شود.
- در جریان ماه‌های تقسیط، سعی در پرداخت منظم اقساط داشته باشند تا از لغو شرایط تقسیط جلوگیری شود.
تاثیر ناشزه بودن زن بر پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد
در مواردی که زن ناشزه باشد، یعنی از انجام وظایف زناشویی خود بدون دلیل موجه امتناع کند، ممکن است بحث نفقه تحت تاثیر قرار گیرد. اما ناشزه بودن زن تاثیری در حق مهریه ندارد و زن همچنان مستحق دریافت مهریه است. این موضوع در پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد نیز صادق است؛ حتی اگر زن به دلایلی مانند ترک منزل یا عدم تمکین ناشزه شناخته شود، مرد موظف است مهریه را مطابق قانون پرداخت نماید.
بنابراین، ناشزه بودن زن نمی‌تواند بهانه‌ای برای مرد برای امتناع از پرداخت مهریه باشد. تنها در موارد خاص و با ارائه مدارک معتبر می‌توان در خصوص نفقه یا سایر حقوق مالی زن تجدید نظر کرد، اما مهریه همچنان حق مسلم زن باقی می‌ماند.
فرآیند طلاق توافقی و مهریه در طلاق از طرف مرد
در صورتی که مرد و زن به صورت توافقی تصمیم به طلاق بگیرند، پرداخت مهریه میتواند به صورت توافقی تنظیم شود. در طلاق توافقی، مراحل قانونی شامل ثبت نام در سامانه طلاق توافقی، شرکت در جلسات مشاوره خانواده، ثبت دادخواست طلاق توافقی، و حضور در دادگاه است. در این فرآیند، زوجین می‌توانند در خصوص پرداخت مهریه به توافق برسند و دادگاه نیز این توافق را تایید می‌کند.
این روش برای مردانی که تمایل به پرداخت مهریه به صورت اقساطی یا با توافق دارند، راهکاری موثر و سریع‌تر نسبت به طلاق قضایی معمولی است. همچنین هزینه طلاق توافقی بسته به نحوه انجام آن (با یا بدون وکیل) و شرایط توافقی متفاوت است و میتواند در کاهش مشکلات مالی موثر واقع شود.
ارائه مدارک و دفاعیات مرد در پرداخت مهریه در طلاق
مردی که قصد پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد را دارد، باید در دادگاه مدارک مالی خود را به صورت شفاف و مستند ارائه دهد. این مدارک میتواند شامل فیش حقوقی، اسناد مالکیت اموال، صورت حساب بانکی، و شهادت شهود باشد. ارائه مدارک معتبر و مستند موجب تسریع در روند تقسیط مهریه می‌شود و از احتمال رد درخواست اعسار جلوگیری می‌کند.
در مقابل، اگر مرد مدارک جعلی یا غیر معتبر ارائه دهد، زن میتواند با ارائه مدارک و شواهد متقن، درخواست اعسار او را به چالش بکشد. در این وضعیت، دادگاه ممکن است شرایط تقسیط را لغو و مرد را ملزم به پرداخت کامل مهریه نماید که میتواند مشکلات مالی و حقوقی زیادی برای مرد به دنبال داشته باشد.
مهریه به عنوان حق مالی مستقل زن در طلاق از طرف مرد
مهریه یکی از مهم‌ترین حقوق مالی زن در ازدواج است که با جاری شدن عقد نکاح دائم یا موقت به زن تعلق می‌گیرد. این حق مالی مستقل از سایر حقوق مانند نفقه یا اجرت المثل است و مرد موظف به پرداخت آن در هنگام طلاق است. در طلاق از طرف مرد، این حق مالی برای زن محفوظ است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت یا کاهش داد مگر با رضایت زن یا تصمیم دادگاه.
بنابراین، پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد نه تنها یک الزام قانونی بلکه تضمینی برای حمایت مالی زن پس از جدایی است. این امر به ویژه در شرایطی که زن توان مالی مستقل ندارد اهمیت بیشتری پیدا می‌کند و موجب حفظ حقوق اقتصادی زن می‌شود.
تاثیر وضعیت مالی مرد بر نحوه پرداخت مهریه
وضعیت مالی مرد نقش بسزایی در نحوه پرداخت مهریه دارد. اگر مرد دارای اموال و درآمد کافی باشد، دادگاه پرداخت مهریه را به صورت یک‌جا یا در اقساط کوتاه مدت تعیین می‌کند. ولی در صورت عدم توان مالی، مهریه توسط دادگاه به صورت اقساط بلندمدت قسط‌بندی می‌شود.
این موضوع باعث می‌شود که مردان با وضعیت مالی محدود بتوانند با ارائه مدارک مالی، از فشار مالی ناشی از پرداخت یکباره مهریه بکاهند. همچنین، این قسط‌بندی به زن نیز اطمینان میدهد که مهریه او به تدریج و در موعد مقرر پرداخت خواهد شد و حقش تضییع نمی‌شود.
در نهایت، پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد به عنوان یکی از حقوق مالی مهم زن در قانون مدنی ایران شناخته شده و با توجه به شرایط مختلف مالی مرد، دادگاه اقدام به تعیین شیوه پرداخت می‌کند تا حقوق زن محفوظ بماند و تعادلی میان حقوق طرفین ایجاد شود.
سوالات متداول درباره پرداخت مهریه در طلاق از طرف مرد
طلاق از طرف مرد، که به آن “طلاق به درخواست زوج” نیز گفته می‌شود، قواعد خاصی در زمینه حقوق مالی زن، به ویژه مهریه، دارد. در این نوع طلاق، مرد باید تمامی حقوق مالی زن را قبل از اجرای صیغه طلاق پرداخت کند. در ادامه به پرتکرارترین سوالات در این زمینه پاسخ داده شده است:
1. آیا در طلاق از طرف مرد، مهریه باید به طور کامل پرداخت شود؟
بله، در طلاق از طرف مرد، مهریه زن باید به طور کامل پرداخت شود. این حق مالی زن است و حتی اگر طلاق به درخواست مرد باشد، او مکلف به پرداخت تمام مهریه است. البته اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد (در دوران عقد)، مرد ملزم به پرداخت نصف مهریه خواهد بود. پرداخت مهریه و سایر حقوق مالی زن، شرط اجرای صیغه طلاق است.
2. آیا مرد میتواند مهریه را به صورت قسطی پرداخت کند؟
بله، اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، میتواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. در صورت پذیرش دادخواست اعسار توسط دادگاه، قاضی با در نظر گرفتن وضعیت مالی و خانوادگی مرد، میزان پیش‌قسط و اقساط مهریه را تعیین می‌کند. مرد باید پیش‌قسط و اقساط تعیین شده را پرداخت کند تا مراحل ثبت طلاق ادامه یابد.
3. شرایط پرداخت مهریه “عندالاستطاعه” در طلاق از طرف مرد چگونه است؟
در مهریه عندالاستطاعه، زن برای مطالبه مهریه باید استطاعت و توانایی مالی مرد را در دادگاه اثبات کند. اگر مرد توانایی مالی نداشته باشد، ملزم به پرداخت مهریه نخواهد بود تا زمانی که استطاعت مالی او فراهم شود. در طلاق از طرف مرد با مهریه عندالاستطاعه، لزومی به پرداخت یکجای مهریه برای ثبت طلاق نیست، بلکه پرداخت آن منوط به اثبات توانایی مالی مرد از سوی زن است.
4. نحوه مطالبه مهریه “عندالمطالبه” در طلاق از طرف مرد چگونه است؟
در مهریه عندالمطالبه، زن میتواند در هر زمانی که اراده کند، مهریه خود را مطالبه کند. این مطالبه میتواند از طریق اداره اجرای ثبت (با مراجعه به دفترخانه ثبت عقد) یا از طریق دادگاه خانواده (با تقدیم دادخواست) صورت گیرد. در هر صورت، برای ثبت طلاق از طرف مرد، مرد ملزم به پرداخت کامل مهریه (به صورت نقد یا قسطی در صورت اعسار) خواهد بود.
5. آیا مرد برای طلاق دادن همسرش نیاز به رضایت زن در مورد مهریه دارد؟
خیر، طبق قانون مدنی، مرد میتواند بدون نیاز به رضایت زن و حتی بدون دلیل موجه، همسر خود را طلاق دهد (حق طلاق با مرد است). اما اجرای صیغه طلاق و ثبت آن منوط به پرداخت تمامی حقوق مالی زن، از جمله مهریه، نفقه ایام عده، اجرتالمثل و نحله (در صورت تعلق) است. بنابراین، مرد نیاز به رضایت زن برای طلاق ندارد، اما برای ثبت طلاق باید حقوق مالی او را بپردازد.
6. اگر مرد مهریه را پرداخت نکند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه (چه نقداً و چه اقساطی) خودداری کند، زن میتواند از طریق قانونی اقدام کند. اگر مرد توانایی پرداخت نداشته باشد و اعسار او ثابت نشود، ممکن است حکم جلب یا توقیف اموال وی صادر شود. همچنین تا زمانی که حقوق مالی زن پرداخت نشود، امکان ثبت طلاق وجود نخواهد داشت.
7. آیا حق حبس مهریه در طلاق از طرف مرد نیز وجود دارد؟
حق حبس (ماده 1085 قانون مدنی) به زن اجازه میدهد تا زمانی که مهریه او به طور کامل پرداخت نشده، از تمکین در برابر شوهر خودداری کند، به شرطی که نزدیکی صورت نگرفته باشد. این حق در طلاق از طرف مرد نیز قابل اعمال است. یعنی اگر طلاق به درخواست مرد باشد و زن از حق حبس خود استفاده کرده باشد، مرد موظف است مهریه را بپردازد تا طلاق ثبت شود و زن هم همچنان از حق حبس خود برخوردار خواهد بود تا مهریهاش کامل پرداخت شود. البته در این صورت، زن از حق تنصیف دارایی محروم خواهد شد.
